A.N. Şiryayev’in Önsözü
Fomenko’nun 1990 yılında Moskova Devlet Üniversitesi Yayınevi’nden yayımlanan ‘Anlatım Metinlerinin İstatistikî Analiz Yöntemleri ve Kronolojiye Uygulanması’ başlıklı ilk kronoloji kitabı, olasılıklar kuramı ve matematik istatistiği üzerinde uzman olan A.N. Şiryayev’in bu önsözüyle açılmaktadır.
Günümüzde uygulamalı istatistik yöntemleri, çeşitli özlü metinlerin araştırılması sorunları da dâhil olmak üzere bilginin çeşitli alanlarına nüfuz etmektedir. Bu kapsamda, çeşitlilik arz eden sinyallerin tutarlılıkları, genetikte oluşan uzun kodlar, kodlaştırılabilen ve
‘metin’ olarak sunulabilen grafik görüntüler ve gerçek anlatım metinleri, örneğin tarihî vakayinameler, orijinal kaynaklar, belgeler v.s. metin olarak algılanabilir.
Bu aşamada ortaya çıkan önemli meselelerden biri, bağımlı olan, yani ‘benzer’, belli düzeyde ortak öze, ortak kökene sahip olan metinleri seçmektir. Mesela suret seçme meselesinde ‘imajların’ büyük toplamında aranana en ‘yakınını’ seçmek önemlidir; uzun tutarlılıkların inceleme meselesinde önemli olan türdeş alttutarlılıkları ve bunların birleşim noktalarını bulabilmektir. Çözümü matematiksel istatistikte ve stokastik süreçler istatistiğinde çok dikkat çeken bilinen bozulma meselesi de bu kapsamdadır.
Anlatım metinlerinin incelenmesi ise bağımlı ve bağımsız metinleri (mesela vakayinameler) seçmek, ortak orijinal kaynağa ait olan (böyle metinleri bağımlı olarak adlandırmak gayet doğaldır) ya da tam tersine çok farklı orijinal kaynaklara ait olan (böyle metinleri bağımsız olarak adlandırmak gayet doğaldır) metinleri aramak demektir.
Belli ki bu tarz meseleler son derece karmaşıktır. Bunun için, klasik yaklaşımlarla birlikte kaynak araştırmaları gibi belirli araştırmalarda yardımcı olabilecek yeni ampirik- istatistik yöntemlerin kabul edilmesi gerekmektedir.
Soyut Matematik Profesörü Fomenko’nun bu kitabı aslında (inanılır bilinir tarihlemeler içeren metinlerle ilişkili olarak) bağımlı ve bağımsız anlatım metinlerini belirlemek ve tarihlemek için bu tarz yeni yöntemlerin geliştirilmesine yöneliktir.
Bu kitabın yazarı, bağımlı ve bağımsız anlatım (tarih) metinleri seçmek için kendisinin somut metinler, vakayinameler, orijinal kaynaklar v.s. ile yaptığı geniş deneylerin sonucunda keşfettiği birkaç yeni ampirik-istatistik modele (belirli yasalara uygunluğa) dayanan yeni bir yaklaşım sunuyor. Bu modellerin (istatistikî varsayımların) vakayinamelerin belirli malzemeleri üzerinde sınanması modellerin etkinliğini ispatlamıştır ve metinlerin tarihlenmesi için veya daha ziyade, bu metinlerde tarif edilen olayların tarihlenmesi için yeni yöntemler sunmayı mümkün kılmıştır.
A.T. Fomenko’nun sunduğu yöntem sıradan değildir ve okuyucunun, yeni ve belki de alışılmamış mantık yapılarını algılamak için belirli seviyede dikkatini ve çalışkanlığını gerektirmektedir. Aynı zamanda, yazarın başlıca fikirleri, çağdaş matematiksel istatistik açısından gayet akılcı olarak algılanmakta ve uygulamalı istatistik alanında uzmanların düşünme sistemine kolaylıkla uymaktadır.
Yazar tarafından elde edilen bilimsel sonuçlar ilginçtir ve belki de bugün uygulamalı istatistik alanında tanık olduğumuz şey yeni ve gayet beklenmedik bir bilimsel disiplinin ortaya çıkmış olması olabilir. Bütün bu sonuçlar, yazarın genelde matematiksel istatistik ve uygulamaları alanında uzman olan akademisyen meslektaşları ile birlikte yaptığı muazzam çalışmalara dayanmaktadır.
Bu kitap birkaç bilimsel disiplinin kesişim noktasında bulunan meselelere adanmış olduğu için, farklı alanlarda çalışan uzmanlar arasında temas noktası sağlama sorunları ortaya çıkmaktadır. Bilim adamlarının bir çevresinde alışılmış olan kavram ve terimlerin, diğer meslek ve yönelimlerden gelen bilim adamlarının özel diline çevrilmesi gerekmektedir.
Bu kitabın hem doğal bilimler hem de sosyal bilimlerden gelen okuyucularının bunu akılda tutmaları lazım. Aslında bu tür iletişim (temas) zorlukları tipik olaylardır ve uygulamalı bilimsel sorunun çözümü üzerine çalışan herhangi karma bir grup bilim adamı içerisinde başarılı bir şekilde çözülmektedir. Bu kitabı okuyacakların, saygın profesyonel matematikçiler tarafından yazılan bu kitapta başlanan araştırmalara devam edecek bir grup oluşturması ümit edilmektedir.
Kitap, olayların tarihlenmesi için yeni ampirik-istatistik yöntemlerin geliştirilmesinin yanı sıra, geçmiş olayların kronolojisinin çağdaş bilimsel gerekçeleri meselesi üzerine uygulamaları da içermektedir. Kitapta elde edilen ana istatistikî sonucu (yani küresel
‘kronoloji haritası’nın katmanlı yapısı ve onun dört katmanının toplamı olarak temsili) ve onun çeşitli yorumlarını net olarak birbirinden ayırmak gerekiyor. Varsayımlar ve sonuçların yorumları kesin matematik biliminin dışında kalmaktadır ve yazarın vurguladığı gibi, ‘Eski Çağ’ın yeni istatistikî kronolojisinin’ olanaklı yapısına ait olan sonuçları aşırı derecede ihtiyatlı şekillendirmek gerekmektedir. Yazar, eleştirel analizin gerekliliğini ve doğrulanmış gerçeklerin varsayımlardan ve bu gerçeklerin yorumlarından ayırt edilmesi gerektiğini defalarca vurguluyor.
A.T. Fomenko’nun sunduğu tasavvur yeni ve bir bakıma beklenmediktir ve her şekilde en titiz incelemeye değerdir.
Kitap yüksek bir bilimsel düzeyde yazılmıştır ve matematiksel istatistik yöntemlerin uygulamaları alanında uluslararası bilimsel literatürde eşsiz bir olaydır; hiçbir okuyucu kitaba kayıtsız kalmayacaktır. Ayrıca kitap, okuyucunun, matematikçi ve tarih araştırmacısı olan ve oldukça etkileyici bir kişiliğe sahip bulunan yazar ile tanışmasına imkân vermektedir...
Ümit ederim ki, okuyucular kitabı ilk sayfalarından sonuna kadar azalmayan bir ilgi ile okuyacak, en azından oldukça enteresan bir bilimsel problem hakkında bilgi edinecek veya belki kendileri de bu gelecek vadeden yeni bilimsel alandaki araştırmalara katılacaktır.
A.N. Şiryayev
Uluslararası Bernoulli Matematik İstatistiği ve Olasılıklar Kuramı Derneği Başkanı
(1989 - 1991)
(A.N. Şiryayev, Rusya Bilimler Akademisi (RBA) üyesi, Profesör, Fizik ve Matematik Doktoru, Moskova Devlet Üniversitesi Mekanik-Matematik Fakültesi Olasılık Kuramı Kürsüsü Başkanı, Rusya Bilimler Akademisi Steklov Matematik Enstitüsü Olasılıklar Kuramı ve Matematiksel İstatistik Bölümü Başkanı)
